بررسی تطبیقی مصونیتها و مزایای دیپلماتیک و کنسولی

با تدوین کنوانسیونهای دیپلماتیک و کنسولی توسط کمیسیون حقوق بین الملل، تعریف و تقسیم بندی قواعد مربوط به مصونیتها و مزایای دیپلماتیک و کنسولی که در اثر تکرار یکنواخت و طی یک مدت طولانی ایجاد شده و مورد قبول همهء کشورها بود، انجام گردید و از این پس ، قواعد مزبور بعنوان بخشی از حقوق بین الملل موضوعه درآمدند. روش انتخاب شده در کنوانسیون دیپلماتیک در مورد مصونیتها و مزایا بعنوان الگو در کنوانسیون ماموریتهای مخصوص ، نمایندگی دولتها در سازمانهای بین المللی و کنوانسیون پیشنهادی در مورد پیک و بسته دیپلماتیک (که در حال تدوین است) با تغییرات جزئی مورد استفاده قرار گرفته است . علت این تغییرات گرایش به محدود کردن مصونیتها و اعطای آن در حد انجام وظایف است . براساس رویهء فعلی آن در کنوانسیون مصونیت قضائی دولتها و اموال آنها (در خارج از کشور) می باشد اعمال دولتها و نمایندگان دیپلماتیک و کنسولی آنها به اعمال حاکمیت و اعمال تصدی تقسیم شده و دولتها صرفا" مایل به اعطای مصونیت در مورد اعمال حاکمیت می باشند. گرچه هم اکنون اعمال کارمندان دیپلماتیک و کنسولی براساس کنوانسیونهای وین دیپلماتیک و کنسولی در این تقسیم بندی قرار نمی گیرند اما این گرایش تا حدی در روند تحول مصونیتها و مزایای دیپلماتیک و کنسولی خصوصا" در مورد پیک و بسته دیپلماتیک و کنسولی بچشم می خورد. با عنایت به مقررات کنوانسیون های وین، تفکیک بین مصونیتها و مزایا دقیقا" انجام شده است . براین اساس مصونیتها، در رابطه با انجام وظایف از اهمیت بیشتری نسبت به مزایا برخوردارند و بدون آنها امکان انجام وظایف برای ماموریتهای خارجی و کارکنان آنها بسیار مشکل است و حتی در مواردی این امکان وجود ندارد. در حالیکه مزایا برای حسن انجام وظیفه اعطاء می گردد. بهرحال علیرغم این تفاوت ، کنوانسیونهای دیپلماتیک و کنسولی مبنای اعطای مصونیتها و مزایا را مصلحت وظیفه ذکر نموده اند. البته خود مصونیتها نیز بر اساس کنوانسیونهای فوق الذکر و رویهء کشورها از نظر دامنهء شمول قابل تفکیک به مصونیت مطلق و نسبی است که در این تفکیک ماموریتهای دیپلماتیک و کارکنان آن نسبت به پستهای کنسولی در وضعیت مساعدتری قرار دارند. از جنبه ای دیگر می توان مصونیتها را در دو دستهء سیاسی و شغلی قرار داد که مصونیت اخیر در مورد ماموران مقیم و تبعهء دائم و ماموران کنسولی افتخاری و بعضی کارکنان کنسولگری از اهمیت ویژه ای برخوردار است . مقایسه وضعیت ماموران دیپلماتیک و کنسولی نشان می دهد گرچه ابتکار کمیسیون حقوق بین الملل در تفکیک ماموران کنسولی به کاربردی و افتخاری باعث نزدیکی وضعیت ماموران کنسولی کاربردی به دیپلماتها خصوصا" در قسمت مزایا شد لیکن هنوز هم تفاوتهای عمده ای در مورد مصونیتهای این افراد وجود دارد، زیرا، ماموران دیپلماتیک دارای مصونیت از تعرض کامل چه در مورد محل اقامت خصوصی و چه در مورد اموال خصوصی بوده و از مصونیت شخصی مطلق برخوردارند. و از نظر مصونیتهای قضائی از مصونیت از ادای شهادت و اقدامات اجرائی و مصونیت جزائی مطلق برخوردارند در حالیکه مصونیت ماموران کنسولی در تمام موارد فوق نسبی است زیرا امکان باز داشت ماموران اخیر در جرائم وخیم وجود داشته و در بعضی موارد ملزم به ادای شهادت بوده و اقدامات اجرائی بدون ایجاد مانع در راه انجام وظایف آنها، امکان پذیر است و محل اقامت و اموال خصوصی آنها مصونیتی ندارد. در توجیه علت این تفاوت در وهلهء اول باید به سمت افراد و وظایف محوله به آنها و در مرحله بعدی به تاثیر مصونیت شخصی بر سایر مصونیتها توجه کرد.